-
Een van de 10 beste boeken van 2022 volgens The New York Times Book Review
Wetenschapsjournalist Ed Yong leidt ons in 'Een immense wereld' voorbij de grenzen van onze eigen zintuigen. Hoe mensen de aarde waarnemen is maar een een van de vele perspectieven op onze wereld. Net zoals elk dier zitten wij opgesloten in onze eigen unieke zintuiglijke bubbel, en nemen we maar een heel klein deel waar van die immense wereld.
Dit boek verwelkomt ons in dimensies die voorheen ondoorgrondelijk waren - de wereld zoals die wordt waargenomen door dieren. We maken kennis met schildpadden die de magnetische velden van de aarde kunnen volgen, we ontdekken dat de ogen van een reuzeninktvis geëvolueerd zijn om de glinstering van een walvis te kunnen zien en we leren wat zangvogels horen in hun melodieën. Yong laat ons de geursporen, elektromagnetische golven en drukpulsen om ons heen waarnemen. Want om onze wereld te begrijpen hoeven we niet naar andere plaatsen te reizen; we moeten door andere ogen kijken. -
Schimmels behoren tot de eerste levensvormen op aarde. De meeste mensen kennen schimmels als bovengrondse paddenstoelen, maar het merendeel van de schimmels leeft ondergronds of zweeft in de lucht, en is daar weer essentieel voor andere levensvormen.
In `Verweven leven' laat Merlin Sheldrake ons de wereld zien vanuit het standpunt van de schimmel. Dat op het eerste gezicht eigenaardige perspectief biedt een prachtige manier om te kijken naar het leven op onze planeet. Met Sheldrake als gids maken we kennis met gist,
psychedelica, schimmels die insecten binnendringen, het grootste organisme ter wereld en de complexe netwerken van het `wood wide web'. Hoe meer we te weten komen over schimmels en de rol die ze spelen in de natuur, des te meer wordt ons begrip over leven, het concept individualiteit en zelfs onze opvatting over intelligentie op zijn kop gezet. -
In 1971 woont Annie Dillard, schrijfster van `Pelgrim langs Tinker Creek', een jaar in de Amerikaanse staat Virginia, in een vallei waardoor de rivier Tinker Creek stroomt. Bijna dagelijks zwerft ze langs de oevers, waar haar geen detail ontgaat. Energiek en bezield vertelt ze in haar boek over de vaak genadeloze natuur in en rond de rivier en laat ze zien hoe gedurende de seizoenen alles onophoudelijk aan verandering onderhevig is. Ze dwingt de lezer voortdurend naar de details te kijken, en confronteert hem aldoor met het mysterie, de schoonheid én de wreedheid van het leven. En dat is meteen de grootste les van Dillards proza: dat we niet los van de natuurlijke wereld leven, maar er deel van uitmaken.
Het met de Pulitzer Prijs bekroonde `Pelgrim langs Tinker Creek; is een subliem poëtisch essay, een zoektocht naar de betekenis van het leven en een natuurklassieker van jewelste.
-
In `Tussen glimlach en grimas' laat Mariska Kret ons zien welke verschillen er zijn, tussen mens en dier, én belangrijker nog: welke overeenkomsten.
Mensen zijn tot op zekere hoogte in staat elkaars emoties van het gezicht te lezen, maar hoe doen andere dieren dat? Hoort een vogel aan de zang van een andere vogel wat z'n stemming is? Laat een chimpansee z'n vrolijkheid blijken met een grijns, of betekent die zogenaamde lach juist iets heel anders? En ruikt een hond aan een andere hond hoe de vlag er vandaag bijhangt?
Voor alle dieren die in sociale groepen leven is het belangrijk te begrijpen waar hun soortgenoten zich mee bezighouden. Gezichtsexpressies, lichaamstaal en andere emotionele uitingen spelen daarbij een cruciale rol. Charles Darwin merkte al op dat er een hoop overeenkomsten zijn in de uitingen van emoties van mensen en andere dieren. Dit is met name het geval met dieren waarmee we een lang evolutionair verleden delen, zoals bonobo's en chimpansees. En herkennen we niet allemaal emotioneel gedrag bij onze huisdieren? Elk dier op aarde is uniek en heeft dus ook een uniek repertoire aan emoties tot zijn beschikking. -
Een duik in het ontstaan van het bewustzijn van dieren
'Leerzaam, spannend en vermakelijk.' ★★★★★ de Volkskrant
'Door verslag te doen van zijn persoonlijke observaties in de diepzee vloeien filosofie- en biologieles overtuigend in elkaar over.' ★★★★★ Trouw
Hoe ontstond uit de materie van het lichaam een bewustzijn? Of het nu gaat om haaien, koralen, octopussen, garnalen, vissen of de mens: allemaal kunnen ze (in verschillende mate) denken. Maar hoe is dat ontstaan? In dit boek duikt wetenschapsfilosoof en diepzeeduiker Peter Godfrey-Smith letterlijk en figuurlijk in de evolutie van het bewustzijn.
Waar Godfrey-Smith zijn vorige boek Buitengewoon bewustzijn specifiek keek naar het bewustzijn van de octopus, kijkt hij nu naar dieren in het algemeen. Al voert zijn voorliefde voor duiken ons ook ditmaal herhaaldelijk de diepte in. Levendige beschrijvingen van ontmoetingen met dieren worden afgewisseld door de laatste inzichten uit de biologie en technologie, evenals filosofische reflecties. Het resultaat is een rijk en levendig verhaal dat het mysterie van het dierenbewustzijn verklaart op heel toegankelijke en meeslepende wijze.
Over Buitengewoon bewustzijn:
'Fascinerend boek.' – Robbert Dijkgraaf
'Een van de grootste puzzels van organisch leven is hoe en waarom bepaalde diersoorten zelfbewust worden. Peter Godfrey-Smith gebruikt de octopus als portaal naar nietmenselijk bewustzijn, en dat doet hij vol gevoel en kennis uit de eerste hand.' – Frans de Waal
'Briljant … De schoonheid van Godfrey-Smiths boek zit in zijn heldere schrijfstijl. Hij bewijst dat deze vreemde, beeldschone wezens meer op ons lijken dan we bereid zijn toe te geven.' – The Guardian -
Onvoorstelbaar lang voordat er mensen waren, bestonden er al virussen op aarde. Het zijn meer dan ziekmakers: er zijn ook virussen die je juist gezond helpen houden, en ze spelen een essentiële rol in de evolutie van het leven, de ecologie van de planeet, en de menselijke geschiedenis.
Dit handzame en humoristische boekje laat zien wat het betekent om een virus te zijn. Wetenschapsschrijver Bart Braun brengt je up to speed over de invloed van virussen op de atmosfeer, batterijen die door virussen gebouwd zijn, duizenden jaren oude virussen die ineens ontdooiden en hun gastheer ziek gingen maken en nog veel meer. En passant houdt hij een pleidooi voor een jaarlijkse coronadag, een wereldwijd gastherenonderzoek en, het belangrijkste: menselijke bescheidenheid.
Bart Braun studeerde biologie en is wetenschapscommunicatie-adviseur bij Naturalis. Eerder schreef hij 'Nieuwe Dieren' en 'Wat de Weegschaal niet vertelt' (Nieuw Amsterdam). -
Al sinds haar kindertijd zijn er honden in het leven van Chloe Shaw, vertelt ze in `Een hondenleven'. Hondenvriendschappen spelen een belangrijke rol in haar leven en Shaw weet als geen ander wat het is om van een hond te houden alsof het een familielid is.
Als haar hond Booker, een lobbes met het uiterlijk van een wolf en het formaat van een dinosaurus, van ouderdom sterft, stort dat haar in diepe rouw. Ze neemt daarom een korte sabbatical waarin ze liefdevol, scherpzinnig en met humor reflecteert op haar relatie met Booker en de honden die hem voorgingen. Ze denkt na over de vraag waarom ze toch zo graag honden in haar nabijheid heeft. Als ze zich na haar korte sabbatical gelouterd weer bij haar gezin voegt, weet ze: een leven zonder hond, dat is geen leven. -
In 'Een verhaal met een ange'l laat Goulson zien hoe belangrijk én intrigerend de hommel is. Na het lezen van dit boek zul je de hommel met heel andere ogen bekijken.Dave Goulson is van jongs af aan gefascineerd door de natuur. Zijn eerste ontmoetingen met de dierenwereld zijn nog vrij klungelig: hij elektrocuteert per ongeluk zijn lievelingsvissen en als hij na een regenbui zijn hommels wil drogen, steekt hij ze in brand. Zijn jeugdige fascinatie richt zich met name op de hommel en zet hem aan tot jarenlang onderzoek naar deze `charismatische tijgers' van de insectenwereld, die met uitsterven worden bedreigd.
-
In `Geroezemoes in het gras' laat Dave Goulson zien hoe prachtig de natuur in al haar verschijningsvormen is, maar ook hoe kwetsbaar. Hij verlangt ernaar een stuk grond te bezitten dat hij naar believen kan beheren, alsof het zijn eigen natuurreservaat is. Zijn oog valt op een vervallen huis in het Franse dorp Épenède, in de Charente.
Hij richt het zo in dat het een paradijs wordt voor alle insecten en kleine dieren die in en om het huis leven. In `Geroezemoes in het gras' leidt hij ons daar rond. Op hartverwarmende wijze vertelt Goulson hoe een doodskloppertje zijn partner vindt, wat de rol van een gewone huisvlieg is, waarom vlinders stippen op hun vleugels hebben en hoe waterjuffers de liefde bedrijven.
-
Dave Goulson gaat in 'De vlucht van de hommel' op zoek naar zeldzame hommels. Eerder verschenen het hartverwarmende 'Een verhaal met een angel' en het charmante 'Geroezemoes in het gras'. Zijn reis begint dicht bij huis: van de ongerepte wildernis van de Britse Salisbury Plains tot de uitgestrekte kuststroken van de Schotse Hebriden. Daarna reist hij door naar Polen, Patagonië, Californië en Ecuador. Goulson is de ideale reisgenoot, of hij nu op de Engelse vlakten de grote gele hommel volgt of in de Ecuadoriaanse jungle op orchideebijen jaagt. Zijn kennis, humor en diepe liefde voor de natuur zijn aanstekelijk.
Goulson onthult de geheime verblijfplaatsen van hommels, die zich vaak vlak onder onze neus bevinden, of op plekken waar we ze totaal niet verwachten, zoals op verlaten industrieterreinen, op trainingscircuits van crossmotoren of in verlaten tuinen. Tegenwoordig zijn dit de plekken waar hommels het best gedijen; zonder de aanwezigheid, de bemoeienis of het ingrijpen van de mens. Met zijn wetenschappelijke expertise en passie voor het behoud van de natuur toont Goulson de ongelooflijke veerkracht van de natuur en de schoonheid die opduikt op de meest verrassende plekken. -
Vogels zijn verbluffend intelligente wezens. Diezelfde papegaaien die ons het woord `papegaaien' hebben bezorgd, praten ons niet alleen na, maar blijken te kunnen antwoorden, rekenen en spellen. Sommige kraaiensoorten lossen ingewikkelde puzzels op en maken ingenieuze werktuigen.
Vogels vertonen indrukwekkende sociale vaardigheden. Ze bedriegen en manipuleren. Ze spelen luistervink. Ze hebben een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Ze geven cadeautjes. Ze spelen. Ze plagen. Ze delen. Ze onderhouden sociale netwerken. Ze rivaliseren om status. Ze troosten elkaar. Ze onderrichten hun jongen. Ze chanteren hun ouders. Ze waarschuwen elkaar voor gevaar. Ze verzamelen zich bij een dode soortgenoot. En misschien rouwen ze zelfs.
Baanbrekend nieuw onderzoek heeft niet alleen aangetoond dat sommige vogels zich kunnen meten met de hogere primaten en zelfs de mens, maar ook dat ze daarnaast over geheel eigen vormen van genialiteit beschikken: wie van ons heeft het imitatietalent van de spotlijster of het navigatievermogen van de roodborst? Veel vogels hebben net als wij een relatief groot brein voor hun lichaamsomvang, met hoge aantallen neuronen en verbindingen waar dit telt. Het vogelbrein mag dan klein lijken, het is tot grootse dingen in staat.
In De genialiteit van vogels doorkruist Jennifer Ackerman de wereld naar de plekken waar het allemaal gebeurt - de onderzoekscentra op Barbados en Nieuw-Caledonië, de koolmezengemeenschappen van het Verenigd Koninkrijk, de prieelvogelhabitats van Nieuw-Guinea, de gehavende Amerikaanse oostkust vlak na de orkaan Sandy en de opwarmende bergstreken van Centraal-Virginia en het westen van de vs - en duikt ze in de laatste ontdekkingen rond het vogelbrein, die een nieuw licht werpen op de essentie van intelligentie.
Haar verhaal, wetenschappelijke verkenning en reisverhaal ineen, verschaft ons een nieuwe blik op de uitzonderlijke talenten van vogels en op wat ze ons kunnen vertellen over onze veranderende wereld.
Jennifer Ackerman (1959) schrijft al bijna dertig jaar over wetenschap, natuur en biologie. Ze publiceert regelmatig in Scientific American, National Geographic en The New York Times.
`Een heerlijk prikkelend en onderhoudend boek. Jennifer Ackerman biedt een meesterlijk overzicht van het onderzoek dat ons begrip van cognitie bij vogels in de afgelopen twee decennia drastisch heeft veranderd. De genialiteit van vogels is belangrijk om wat het ons vertelt over vogels, maar ook over het menselijk vernuft dat betrokken is bij het ontrafelen van de raadsels van het vogelbrein. Het is een boek vol kennis en verwondering en een bevestiging van de verbluffende complexiteit van onze wereld.' - Wall Street Journal
`De genialiteit van vogels is niet alleen leuk voor experts en vogelfans. Ook voor de terloopse lezer vallen er genoeg verrassende en wonderlijke feiten uit op te pikken.' The Times -
De kale aap van Desmond Morris, een van de beroemdste en belangrijkste boeken van de twintigste eeuw, viert zijn vijftigste verjaardag. Morris heeft onschatbare invloed gehad op de manier waarop de mens naar zichzelf kijkt. Het idee dat de mens een diersoort is, maakt mensen nog steeds ongemakkelijk. Morris was een van de eersten die het zag.
In zijn voorwoord bij de nieuwe vertaling van deze jubileumeditie beschrijft Midas Dekkers wat het boek voor hem heeft betekend, waaraan het zijn reputatie te danken heeft, en ook waarom het een nieuwe titel heeft gekregen.
`Een boek dat je leven verandert.' - Sunday Times -
Een duik in de fascinerende belevingswereld van de octopus en het ontstaan van het bewustzijn
'Fascinerend boek.' – Robbert Dijkgraaf
Het bewustzijn wordt vaak gezien als iets waarmee de mens zich onderscheidt van dieren. Onze intelligentie en ons denkvermogen hebben de mens boven aan de evolutionaire ladder geplaatst en in de zoektocht naar intelligent leven richten we onze blik steevast naar de sterren. Maar volgens wetenschapsfilosoof Peter Godfrey-Smith moeten we dit veel dichter bij huis zoeken: bij de octopus.
Octopussen hebben net als de mens een groot zenuwstelsel en vertonen complex gedrag dat misschien nog wel complexer is dan het onze. Sterker nog, de acht tentakels van een octopus leiden een volkomen eigen leven: ze proeven, voelen en bewegen uit zichzelf. In Buitengewoon bewustzijn gaat wetenschapsfilosoof en diepzeeduiker Peter Godfrey-Smith in op de vraag hoe de natuur zich bewust is geworden van zichzelf. Zijn zoektocht naar het prille begin van het bewustzijn leidde hem naar de koppotigen en de evolutie van een eigen, uniek bewustzijn, dat zich parallel aan dat van de mens ontwikkelde. Godfrey-Smith brengt het buitengewone bewustzijn van deze opmerkelijke wezens in kaart en geeft daarmee een indringende nieuwe kijk op de intelligentie van de octopus – die meer op ons lijkt dan we denken.
'Een van de grootste puzzels van organisch leven is hoe en waarom bepaalde diersoorten zelfbewust worden. Peter Godfrey-Smith gebruikt de octopus als portaal naar niet-menselijk bewustzijn, en dat doet hij vol gevoel en kennis uit de eerste hand.' – Frans de Waal
'Briljant … De schoonheid van Godfrey-Smiths boek zit in zijn heldere schrijfstijl. Hij bewijst dat deze vreemde, beeldschone wezens meer op ons lijken dan we bereid zijn toe te geven.' – The Guardian -
Je hebt van die mensen die tot het uiterste gaan. Ze duiken tweehonderd meter diep met alleen hun longen volgezogen met lucht. Ze laten zeventien degens in hun keel zakken om een nieuw wereldrecord neer te zetten. Of ze lopen schijnbaar zonder angst over een dunne staalkabel, honderden meters boven de grond.
Deze durfals zoeken de grenzen op van het menselijk kunnen. Hun extreme wilskracht en doorzettingsvermogen stellen hen in staat verder te gaan dan anderen. Bovendien beschikken ze over een perfecte lichaamsbeheersing.
Via de prestaties van deze mensen zijn wetenschappers veel nieuwe dingen te weten gekomen over de normale menselijke fysiologie. De inzichten uit de extremen krijgen nu langzaam hun toepassing in de geneeskunde.
In IJzeren wil maakt de lezer kennis met tientallen bijzondere mensen met uitzonderlijke lichamelijke vermogens. Wat bezielt hen, hoe spelen ze het klaar en wat kunnen we van hen leren?
Sander Voormolen (1969) is wetenschapsredacteur bij nrc Handelsblad.
-
Ons verhaal begint zon 3,8 miljard jaar geleden. Niets liet vermoeden dat de primitieve oercellen van toen aanleiding zouden geven tot de gigantische biodiversiteit van vandaag. Daarbij komen de meest wonderbaarlijke aanpassingen voor. Zo overtreffen planten - die hele ecosystemen van energie voorzien - de efficiëntie van elk zonnepaneel, hebben runderen complexe magen met micro-organismen die hen toelaten op gras te overleven, en omzeilen bacteriën steeds weer nieuwe antibiotica. De wetenschap die de verwondering over zoveel `vernuft vertaalt naar concrete wetenschappelijke vragen en experimenten is de biologie, de studie van het leven.
Omdat alle levensvormen een gemeenschappelijke oorsprong delen, vertonen ze een opmerkelijke uniformiteit. Dat ze opgebouwd zijn uit één of meerdere cellen, DNA gebruiken als erfelijk materiaal en eenzelfde genetische code hanteren, zijn maar enkele voorbeelden die we onder de loep nemen. Vervolgens gaan we dieper in op de diversiteit van het leven: hoe passen organismen zich aan hun omgeving aan, tot welke verscheidenheid aan soorten leiden de evolutieprocessen, en hoe treden al die soorten met elkaar in interactie? Ten slotte beantwoorden we de vraag waarom de impact van de mens - eigenlijk slechts een jong twijgje aan de Stamboom van het Leven - zo ingrijpend is.
Over de auteurs
BERT DE GROEF is onderzoeker aan de Afdeling Dierenfysiologie en Neurobiologie binnen het Departement Biologie van de KU Leuven. Hij is betrokken bij verschillende projecten omtrent wetenschapsverspreiding.
PETER ROELS is docent en werkt als studiebegeleider biologie op het monitoraat van de Faculteit Wetenschappen van de KU Leuven. Hij publiceerde meerdere wetenschapspopulariserende artikels voor leraren biologie. Dit boek kwam tot stand op initiatief van de Onderwijscommissie Biologie en met de medewerking van verschillende leden van het Departement Biologie van de KU Leuven. -
Voortplanting voor in bed, op het toilet of in bad
Stephan van Duin
- Uitgeverij mus
- 24 Februari 2015
- 9789045318387
Ontdek de 'pimp' in de pimpelmees, en meer!
Voortplanting. Het is de ultieme manier van de natuur om het leuke met het aangename te verenigen. Of eigenlijk; om het nuttige aangenaam te máken. Want stel dat seks zo leuk zou zijn als het plakken van je fietsband, wie zou het dan ooit doen? Er zijn oneindig veel verrassende kanten aan seks. Wie weet bijvoorbeeld hoe seks ooit begonnen is? En waarom klonen we onszelf niet gewoon? Moeten planten ook eerst met elkaar uit eten, en hoe weet een zeeslak of hij/zij de ware (m/v) gevonden heeft?
Ontdek ook:
* Welke plant een vleermuis verleidt voor haar bevruchting.
* Hoe libellen nog tijdens de seks blijven verleiden met hun penis.
* Wat mannelijke cichliden doen als ze een mooiere dame tegen komen.
* Welke bizarre functies sperma allemaal kan hebben.
Voortplanting voor in bed, op het toilet of in bad staat vol met verleiding,
vermenigvuldiging en de vele nakomelingen die daar uit verschijnen. Want seks is meer dan alleen de daad. Het begint bij het zoeken van een partner, waar meer voor nodig is dan een mooie staart of kraag. Tijdens de daad zijn er bizarre mechanismen in het spel, en bij het zorgen voor de kleintjes lijken ouders wiskunde belangrijker te vinden dan het leven van hun kroost (het zijn ook net mensen..). -
In Heer der planten ontmoeten we Carlos Magdalena, een man met een missie. Hij wil zoveel mogelijk zeldzame en bedreigde plantensoorten van de ondergang redden en ze uit de klauwen van dieven houden die in opdracht van rijke verzamelaars opereren. Hij reist af naar de meest afgelegen en gevaarlijke gebieden te wereld - van het hooggebergte van Peru en de geïsoleerde Mascarenen in de Indische Oceaan naar de outback van Australië - om stekken te nemen voor de kweekkassen in Kew Gardens, waar hij ze met ingenieuze bestuivings- en propagatietechnieken laat floreren. Van de[Nymphaea thermarum, 's werelds kleinste waterlelie, tot de bedreigde Ramosmania rodriguesii, Carlos Magdalena is befaamd om zijn vermogen deze betoverende en delicate planten weer tot leven te wekken en ze voor uitsterven te behoeden. Heer der planten is een inspirerend verhaal van een man die er werkelijk alles aan doet om zijn geliefde planten te behouden en beschermen. Hij laat ons kennismaken met het belang van onze botanische tuinen, met de noodzaak van wetenschappelijk onderzoek, maar bovenal met de pracht en bijzonderheden van ons kwetsbare plantenrijk.
-
Ben je nieuwsgierig naar het mysterie van het leven? Loop dan met een expert mee door de wereld van de biologie: van cellen, stofwisseling en genetica tot de evolutie, ecosystemen en seks. 'Biologie voor Dummies' staat vol met heldere verklaringen die de geheimen van de biologie onthullen. Je zult ingewikkelde begrippen razendsnel onder de knie krijgen en alles wat leeft beter leren begrijpen.
Donna Rae Siegfried schrijft over farmaceutische en medische onderwerpen in tijdschriften als Runner's World, Men's Health en Organic Gardening. Ook is zij auteur van 'Het menselijk lichaam voor Dummies'.
