Filter
Uitgevers
Talen
Formaten
Athenaeum
-
Het koloniale verleden en het slavernijverleden van Nederland staan de laatste tijd volop in de belangstelling, in steeds negatievere termen. Na tientallen jaren borstklopperij is de slinger doorgeslagen naar boetedoening. Dankzij 's lands bekendste Leidse historici, koning Willem-Alexander en voormalig premier Mark Rutte, staat Nederland nu zelfs bovenaan de Europese `ranglijst' van spijt en excuses. Is dat wenselijk of moet de politiek stoppen met wat volgens velen getuigt van een weg-met-ons mentaliteit?
Bossenbroek neigt naar dat laatste. De officiële excuses hebben namelijk geen breed draagvlak onder de bevolking. De grootste politieke partij, de pvv, wil alle excuses intrekken en het land `terugveroveren'. Volgens een internationale peiling voelen Nederlanders van alle ondervraagde nationaliteiten verreweg de meeste trots en de minste schaamte over hun koloniale verleden.
Zodoende lijkt de omgang met de vaderlandse geschiedenis de kloof tussen politiek en burger in de Nederlandse samenleving te hebben vergroot. En dat is ernstig. Hoe is te voorkomen dat die afstand onoverbrugbaar wordt? Kan er recht worden gedaan aan het verleden zonder het heden te belasten met een verdere polarisering die de democratie bedreigt? -
De lezers van Céline kennen de `legende' die sinds Dood op krediet als een spook door zijn oeuvre waart. Het was dan ook opzienbarend dat zich onder de manuscripten die in 2021 opdoken het typoscript van De legende van koning René en het manuscript van een latere versie daarvan, De wil van koning Krogold, bleken te bevinden. Dit is niet de Céline die de ellende van het menselijk bestaan met een agressieve, bittere humor en een niets ontziende directheid weergeeft. Hij toont ons een andere, meer sprookjesachtige kant van zijn verbeelding. Het verhaal speelt in de middeleeuwen, de personages zijn een koning, een prins, een prinses, een troubadour, en het is geschreven in een lyrische stijl, geïnspireerd door ridderromans, orale verteltradities en de taal van Rabelais.Dit afwijkende karakter neemt niet weg dat het in zijn oeuvre een cruciale en poëticale rol speelt. In zijn bekende romans verwijst Céline niet alleen naar de legende, er wordt ook uit geciteerd, en soms vermengt de wereld van de legende zich zelfs met die van de roman.
`Wat een leesplezier!' - Lire `Céline zag in dit verhaal de verborgen bron van zijn werk, een soort talisman die hem op afstand beschermde.' - Le Point`Deze verbazingwekkende verhalen vormen een "romance", een middeleeuws geïnspireerde mythologie waaraan Céline zeer gehecht was. Twee welluidende teksten, waarin beledigingen en wreedheid hand in hand gaan met sarabandes, en prachtige fantasieën en personages.' - Télérama -
De aanval van Hamas op Israël van 7 oktober 2023 schokte de regio en de wereld. Voor Israëliërs resulteerde de aanval in een groot psychologisch trauma. Bij de militaire reactie, met bombardementen en een grondinvasie in Gaza, werden tienduizenden Palestijnen gedood en bijna twee miljoen mensen van huis en haard verdreven.Het Israëlisch-Palestijnse conflict stond in de jaren hiervoor in het Westen steeds minder in de belangstelling. Dat is in één klap veranderd. Historisch gezien is Israël altijd al onderwerp geweest van felle debatten over religie, de Holocaust, kolonialisme en terrorisme.
In dit Elementair Deeltje gaat Derk Walters in op de historische context van het conflict. Hij legt uit waarom mensen langs elkaar heen praten als het over dit onderwerp gaat, en waarom oplossingen ver buiten bereik liggen. -
In De wraak van Diponegoro vertelt Martin Bossenbroek het grote verhaal van het gewelddadige begin én einde van Nederlands-Indië, zoals dat werd beleefd door de hoofdrolspelers in beide kampen. In het eerste deel, handelend over de Java-oorlog (1825-1830), legt de mystieke prins Diponegoro het na jaren van massaal en fanatiek verzet af tegen de flegmatieke legercommandant Hendrik de Kock. In het tweede deel, over de dekolonisatieoorlog (1945-1949), bundelt de charismatische, door Diponegoro geïnspireerde nationalistische leider Soekarno met succes alle krachten tegen `de laatste landvoogd', de noeste dromer Huib van Mook.
De wraak van Diponegoro is een magistraal epos in twee bedrijven over de bloedstollende krachtmeting tussen tijger (Nederland) en buffel (Indonesië). -
In 1873 dwingt Groot-Brittannië de sultan van Zanzibar tot het sluiten van
de plaatselijke slavenmarkt, het centrum van de Oost-Afrikaanse mensenhandel.
Een kwart eeuw later is het op het hele eiland gedaan met de
slavernij. Net als met de onafhankelijkheid van het sultanaat. Na de kortste
oorlog in de geschiedenis - nog geen drie kwartier - wordt Zanzibar
een Brits protectoraat. Einde van de slavernij, begin van de onderwerping.
Het westerse imperialisme is, heel paradoxaal, zowel humanitair,
commercieel als agressief.
De Zanzibardriehoek beschrijft de laatste episode in de slavernijgeschiedenis
vanuit de direct betrokkenen: de zendeling-ontdekkingsreiziger
David Livingstone, bijgestaan door bevrijde slaven als James
Chuma en gevolgd door avonturiers als Henry Stanley. Sultan Barghash
en slavenhandelaar Tippu Tip verzetten zich, maar moeten buigen voor
één man, de selfmade diplomaat John Kirk. Uiteindelijk is ook Kirk zelf
niet meer dan een trekpop van de werkelijke hoofdrolspelers in de Europese
regeringscentra.
De Zanzibardriehoek gaat net als De Boerenoorlog over goede bedoelingen,
kwade opzet en de tragiek van Afrika, het slaafgemaakte continent. -
Wenen maakte aan het begin van de twintigste eeuw een tijd door van een ongeëvenaarde bloei van kunst, wetenschap, muziek en psychologie. Dertig jaar later maakten Hitler en zijn meelopers op barbaarse wijze een einde aan deze glansrijke periode.Kris Lauwerys vertelt het verhaal van de stad door de ogen van drie vrouwen. Emilie Flge, nu vooral nog herinnerd als de muze van Gustav Klimt, was een succesvol modeontwerpster. Milena Jesenská kennen we alleen nog als de Milena van Kafka's brieven, maar zij was een journalist met een heel eigen stem. Auteur Veza Canetti stond in de jaren dertig bekend als een briljant talent, werd vergeten en pas in 1990 herontdekt.
Drie vrouwen die tussen 1900 en 1938 met succes een plaats veroverden in het culturele leven van de stad en die in al haar glorie, tegenstrijdigheden en ondergang van dichtbij meemaakten en mee vormgaven. -
Het boeddhisme is een van de grote religies van de
mensheid. Het is al jaren populair in het Westen,
maar er zijn forse verschillen tussen het westerse
beeld en het traditionele boeddhisme van Azië.
In dit Elementaire Deeltje wordt gekeken naar de
herkomst van het boeddhisme en het leven van de
Boeddha, dat voor alle boeddhisten van grote betekenis
is. De dharma, of de leer van de Boeddha, wordt
aan de hand van diverse scholen beschreven en ook
de verbreiding van het boeddhisme in Azië komt aan
bod. Bijzondere aandacht is er voor boeddhistische
praktijken, zoals de cultus rond het Boeddhabeeld en
de vele soorten meditatie. Ten slotte worden de verschillen
tussen de Aziatische tradities en het hedendaagse,
`westers boeddhisme' belicht. -
Op 13 november 1918 maakten geweerschoten in de Amsterdamse Sarphatistraat een abrupt einde aan de dreiging van een socialistische revolutie. Een paar dagen daarvoor was de Eerste Wereldoorlog beëindigd. Dat leidde in Duitsland tot revolutionaire onrust. In Hamburg en Berlijn namen muitende militairen en stakende arbeiders bezit van de straat, zoals dat in 1917 ook in Rusland was gebeurd. Ook Nederland beleefde spannende dagen. Er was onrust in Den Haag, Rotterdam en Leiden, maar vooral in de hoofdstad.
Deze geschiedenis wordt gewoonlijk samengevat als `Troelstra's vergissing'. De sociaaldemocraat Pieter Jelles Troelstra had in de Tweede Kamer vergeefs opgeroepen tot een revolutie. Minder bekend is dat in Amsterdam doden en gewonden vielen bij een confrontatie tussen revolutionaire demonstranten en het leger. Wat gebeurde er precies? Wie waren er bij het oproer betrokken? En waarom is deze geschiedenis in de vergetelheid geraakt?
In Revolutiekoorts geeft Wouter Linmans niet alleen antwoord op deze vragen. In kleurrijke verhalen brengt hij geëngageerde Amsterdamse arbeiders uit de vroege twintigste eeuw tot leven. Linmans neemt de lezer mee langs stinkende grachten en naar rokerige vergaderlokalen, waar bier en jenever werd geschonken, ruzie werd gemaakt en revolutionaire plannen werden gesmeed. -
Immanuel Kant, de belangrijkste filosoof van de moderne tijd, werd driehonderd jaar geleden geboren maar zijn revolutionaire denken is nog steeds actueel. Kant verklaarde de oorsprong van ons planetenstelsel, kwam tot een nieuw fundament voor de metafysica en formuleerde de categorische imperatief. Hij was een pionier op het gebied van kosmopolitisme en het idee van menselijke waardigheid. Zijn denken heeft niet alleen de filosofie en de wetenschap gevormd, maar ook de Duitse grondwet en de Verenigde Naties. In dertig korte hoofdstukken beschrijft Marcus Willaschek de vele facetten van Kants revolutie in het denken, die de mens in het middelpunt van de wereld plaatst. Zijn beschrijvingen zijn doorweven met biografische en historische miniaturen, zodat ook een beeld ontstaat van Kant in zijn tijd. Tegelijkertijd wordt de huidige relevantie - en soms ook de problematische aard - van zijn filosofie duidelijk.
-
Hoe komt het dat we onszelf ondergeschikt maken aan de omstandigheden? Of om het met Spinoza te zeggen: hoe komt het dat `mensen vechten voor hun knechting als vechten ze voor hun redding'? Die vraag moet telkens opnieuw worden gesteld, en des te meer in tijden van crisis en onzekerheid. Het antwoord moet zijn: het is narcisme, als maatschappelijke eis aan ieder individu. Je moet meer worden dan je bent, je moet samenvallen met je ideaal. Maar wat betekent het voor de samenleving als dat antimaatschappelijke principe de heersende ideologie wordt? Indrukwekkend helder legt filosofe Isolde Charim uit wat ervoor zorgt dat we ons vrijwillig onderwerpen aan deze kwellingen van het narcisme.
-
`De gedaanteverwisseling , `In de strafkolonie , `Een hongerkunstenaar , `De stoker en alle andere door Kafka zelf in het licht gegeven verhalen vertonen die wereld waarin we dromen en waken tegelijk, allebei op volle kracht, die kafkaiaanse wereld die voor andere schrijvers onbereikbaar is, maar waar de lezers zich meteen thuis voelen, en tegelijk juist niet, en ook dat allebei op volle kracht
In `De gedaanteverwisseling merkt de hoofdpersoon dat hij s nachts in een reusachtig ondier is veranderd. Hoe hij en zijn omgeving daarop reageren (eerst met ontkenning, dan met aanpassing, dan met moedeloosheid en erger) Kafka beschrijft het met nietsontziend begrip en deerniswekkende humor, gedragen door een ijzeren logica. Het resultaat is het beroemdste verhaal uit de hele wereldliteratuur.
De gedaanteverwisseling en andere verhalen is de vertaling van Drucke zu Lebzeiten, het enige deel van de nieuwe wetenschappelijke Kafka-uitgave dat (mede) gebaseerd is op gedrukte teksten: het gaat om al het door de auteur zelf gepubliceerde werk. Maar ook hier zien we een schoongemaakte, authentieke tekst: alle ingrepen van Brod en andere editeurs zijn zorgvuldig verwijderd.
Franz Kafka (1883-1924) was als jurist verbonden aan een verzekeringsmaatschappij. In zijn vrije tijd schreef hij een totaal origineel oeuvre bij elkaar, drie romans en enkele tientallen verhalen, die hem, naar het oordeel van vakgenoten, hebben gemaakt tot de grootste schrijver van de twintigste eeuw.
Willem van Toorn is schrijver en dichter. Hij vertaalt de hele nieuwe Kafka-editie van Malcolm Pasley c.s. -
Van de Muur van Hadrianus in het noorden van Engeland, langs de Rijn en de Donau naar de Zwarte Zee. Door Turkije en Noord-Afrika reisde Luc Devoldere langs de grenzen van het ooit immense Romeinse Rijk en noteerde wat hij zag. Devoldere is een belezen en erudiet observator, die wil vastleggen wat hem onderweg heeft getroffen. Welke historische, literaire en politieke lijnen elkaar kruisten in zijn blikveld. Hij schreef een werkelijk caleidoscopisch boek over alle indrukken die hij onderweg opdeed.Het moest een boek worden over grenzen, die beperken, die identiteit geven. Grenzen die buitensluiten, die beschermen. Maar de geschiedenis haalde de moderne reiziger in. In Syrië woedde een ondoorzichtige oorlog. Irak bleef vele jaren een gesloten boek. In Libië heerste wetteloosheid en chaos. Devoldere zocht naar restanten, al dan niet in materiële vorm, van wat eens een wereldrijk was. Hij trof vele verschillende mensen en vond erfgoed, cultuurgoed - en zichzelf.
-
De dood van een rechter is het verhaal over Ivan Golovín, een man van midden veertig die gestaag de sociale ladder van Rusland heeft beklommen. Hij is weinig invoelend tegenover zijn vrouw en over het algemeen onverschillig tegenover andere mensen om hem heen. Tijdens het ophangen van gordijnen in een nieuw appartement krijgt hij een klein ongelukje dat echter een fatale verwonding veroorzaakt. Als zijn leven langzaam en pijnlijk richting de dood gaat, begint Ivan te vechten tegen wat hij beschouwt als een oneerlijk lot. Pas aan het einde ziet hij hoe hij anders en authentiek had kunnen leven.
-
Manon Lescaut is een van de grote klassiekers van de Franse literatuur. Het boek werd vele malen verfilmd en inspireerde Massenet en Puccini tot hun gelijknamige opera's. Het vertelt het verhaal van de noodlottige liefde tussen chevalier des Grieux en de beeldschone femme fatale Manon. Beiden hebben een goed hart, maar door allerlei omstandigheden, met name Manons hang naar rijkdom en praal, lukt het ze niet samen een fatsoenlijk leven op te bouwen en leiden ze een losbandig, avontuurlijk bestaan. Uiteindelijk wordt Manon door toedoen van de vader van des Grieux naar Amerika verbannen, waar ze in de woestijn sterft in bijzijn van haar minnaar.
Het boek dankt zijn kracht aan het bijzonder levendige, aandoenlijke liefdesverhaal en de driedubbele morele houding waarin het de lezer dwingt (medelijden-afkeer-bewondering, zonder dat de schrijver stelling neemt), maar vooral aan de stijl. Prévost schrijft snel en natuurlijk, gebruikt geen woord te veel en weet in een kort bestek een emotionele achtbaan neer te zetten. -
Enkele weken nadat de moeder van Didier Eribon noodgedwongen naar een verpleeghuis moest, overleed ze. De schok van de overgang was te groot geweest.Na haar dood hervatte Eribon de persoonlijke en sociologisch-filosofische verkenning die hij was begonnen in Terug naar Reims na de dood van zijn vader. Hij analyseert de aftakeling van zijn moeder, het schuldgevoel van haar kinderen en de belabberde situatie in verpleeghuizen. Maar ook blikt hij terug op haar leven als arbeidersvrouw met een liefdeloze, jaloerse man. En op de vrijheid waarover ze na diens dood eindelijk - te kort - kon beschikken. Zijn eigen visie ondersteunt hij met een brede greep uit literatuur over hetzelfde thema, van Beauvoir tot Brecht.
-
Het oude Rome is belangrijk. De geschiedenis van het rijk, van zijn veroveringen, wreedheid en uitspattingen, is voor ons nog altijd een ijkpunt. Zijn mythen, verhalen, disputen en problemen houden ons nog altijd bezig.
SPQR biedt een frisse kijk op de Romeinse geschiedenis door een van 's werelds belangrijkste classici. Mary Beard onderzoekt niet alleen hoe Rome van een onbelangrijk dorp in Midden-Italië uitgroeide tot een wereldmacht die heerste over een gebied van Spanje tot in Syrië, maar ook hoe de Romeinen zichzelf en hun wereld zagen, en waarom dat van belang is tot in onze eeuw.
Deze gezaghebbende geschiedenis omspant duizend jaar, en werpt een nieuw licht op veel aspecten van de Romeinse beschaving, van de slavernij en de religie tot het stromend water. Het is het definitieve boek over het oude Rome, verrassend en goedgeschreven. -
Twaalf keizers bespreekt Suetonius. Hij beschrijft systematisch hun persoonlijkheid en gedrag in het openbaar en in huislijke kring. Hij is de meester van de anekdote. Hij houdt van roddel en achterklap. Ook is hij van belang als historische bron: nooit houdt hij expres materiaal achter of doet hij de waarheid opzettelijk geweld aan.
-
De ideale staat is Plato's theoretische hoofdwerk. Zijn politieke theorie vormt een hecht geheel met zijn denkbeelden op psychologisch, kentheoretisch en metafysisch gebied, en probeert ook een antwoord te geven op de vraag hoe het individu het beste kan leven.
Maakt misdaad gelukkig? Loont wetsovertreding die onbestraft blijft? Zou het bezit van een onzichtbaar makende ring het gedrag van een mens terecht veranderen?
Plato meent van niet. Tegenover meeslepende betogen over het immorele leven stelt hij de eerste samenhangende psychologische theorie uit de geschiedenis, waarin hij vijf menstypen onderscheidt: van de evenwichtige intellectueel tot de dictatoriale verslaafde.
Parallel aan deze psychologische theorie loopt de politieke. Ook daarin worden vijf typen onderscheiden: aan de top van Plato's hiërarchie de harmonische ideale staat, onderaan de volledig ontspoorde dictatoriale samenleving. De democratie met zijn ongeremde consumptie en ongerichte economische groei wordt door Plato als de op een na slechtste staatsvorm beschouwd en in een groots fantasieverhaal over politieke degeneratie met verrassend herkenbare voorbeelden beschreven.
Plato beschouwt leven als een vak. Uitvoerig schetst hij de daarvoor noodzakelijke opleiding, die is gericht op een zogenaamd objectieve vaststelling van normen en waarden. Niet iedereen heeft voldoende talent. Politieke macht komt uitsluitend toe aan het hoogste psychologische type: de harmonisch ontwikkelde mannelijke en vrouwelijke wetenschapsmensen die zijn curriculum met succes hebben voltooid. Zij vormen, als beschermers van objectieve normen en waarden, een soort Raad van Hoeders, zoals die bekend is uit theocratieën als het huidige Iran, een Raad die - om van de mens te redden wat er te redden valt - bijvoorbeeld niet terugschrikt voor een vernuftig gemanipuleerd eugenetisch programma, een materieel en seksueel communisme en een zeer strenge censuur op alle vormen van kunst. Met een verhaal over de ervaringen die een mens na de dood zouden wachten rondt Plato alle theorieën af. -
Voor de meesten van ons is geestelijk en lichamelijk zo gezond mogelijk leven het hoogste doel. Wie wil er nou niet gelukkig en gezond zijn? Als we ziek zijn, hopen we vurig dat we snel weer beter worden. Of het althans nog lang vol te houden, met zoveel mogelijk kwaliteit van leven. Hoop doet leven. En hoop biedt weerstand bij tegenslag.
Hoe kunnen we de kans op een gezond en gelukkig leven vergroten? In hoop, optimisme en humor schuilt een enorm vermogen om dat doel te bereiken. Dit boek gaat over de kracht van hoop. Hoop heeft bijvoorbeeld een sterk beschermend effect tegen hart- en vaatziekten. En hoop en optimisme zijn hersenfuncties die trainbaar zijn! Er is dus hoop voor iedereen! -
Dit betoog is een aanval op intellectuele gemakzucht en een pleidooi voor de aanname dat alles zin heeft. Is geschiedenis fictie? Ja, als we daarmee bedoelen dat we er niet voor moeten terugschrikken op zoek te gaan naar samenhangende verhalen in de historische werkelijkheid. Met fictie kun je de waarheid dichter benaderen dan met het bestuderen van bronnen. Empathie is cruciaal voor begrip. Dat geldt voor alle terreinen van het leven - en in het bijzonder voor historisch onderzoek.
Ilja Leonard Pfeijffer neemt ons in een meeslepend en briljant betoog mee van Homerus via Alkibiades naar Star Trek. En weer terug. -
Basho is een van de sleutelfiguren in de geschiedenis van de haiku - de vermaarde Japanse dichtvorm. De haiku is een vingerhoed vol emotie, waarin de natuur een centrale plaats inneemt. In drie regels wordt een `ogenblikervaring' uitgedrukt.Internationaal is Basho een van de geliefdste Japanse dichters. Zijn schijnbaar eenvoudige poëzie is doordrongen van natuurbesef en vergankelijkheid, maar ook van het tragische verloop van de Japanse geschiedenis. Daarnaast zijn het aangrijpende getuigenissen van een reiziger zonder thuis.
-
`Kijk, je kunt het niet zien; luister, je kunt het niet
horen; tast, je kunt het niet aanraken.' Taoïstische
teksten zoals deze uit de Daodejing blinken uit in gewilde
obscuriteit. Over Lao Zi, de mythische stichter
van het taoïsme, wordt dan ook gezegd dat hij zich
toelegde op het verborgen blijven.
Dit elementaire deeltje belicht de duisternis van
deze Chinese filosofie aan de hand van de belangrijkste
taoïstische auteurs en gedachten. Tegelijkertijd
wordt de onpeilbaarheid van het taoïsme gerespecteerd,
want: `De Weg (Tao) die genoemd kan worden,
is niet de permanente Weg. -
Het werk van de Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984) blijkt decennia na zijn dood nog actueel en verrassend. Het stelt onverwachte vragen over onder meer neoliberalisme, identiteitspolitiek en medische wetenschap in tijden van pandemie. Ook postuum verschijnen er nog geregeld teksten van hem, die ons dwingen het bestaande beeld bij te stellen.
Dit Elementaire Deeltje behandelt Foucaults leven, zijn belangrijkste ideeën en zijn bijdragen aan de geschiedschrijving en filosofie. Op een toegankelijke wijze bespreekt het zijn werk over taal en kennis, zijn analyse van discipline, waanzin en straf, de geschiedenis van de seksualiteit en de postuum verschenen werken en colleges. -
Wijsheid. Inzicht. Inspiratie. Wie daarnaar op zoek is in de Romeinse
literatuur komt snel uit bij de filosoof Seneca. Als geen andere antieke
auteur richt Seneca zich op de belangrijkste vragen die mensen
zich stellen. Hoe moet ik leven? Wat moet ik doen om gelukkig te
worden? En hoe kan ik op een waardige manier sterven?
In vijf wijsgerige essays gaat Seneca op zulke kwesties in. Zo
bestrijdt hij de gangbare visie dat het leven `te kort' is, en geeft hij
adviezen om innerlijke rust en onafhankelijkheid te bereiken. Ook
schrijft hij uitvoerig over de goede dood.
De eerder apart verschenen essays zijn hier gebundeld als Levenskunst.
Als bonus is een nieuwe vertaling opgenomen van Seneca's
onvolledig bewaarde `Leven in de luwte' (De otio).
