M. Boshart
-
In de late middeleeuwen (1000-1500) trokken miljoenen Europeanen als pelgrim naar heilige plaatsen. Bij het graf van een heilige baden zij om vergeving van hun zonden, om gezondheid, om voorspoed of om nakomelingen, om daarna gereinigd en gesterkt weer huiswaarts te keren. Dit romantische beeld van de middeleeuwse bedevaart bestaat zelfs nu nog, maar is verre van reëel.
De middeleeuwse bedevaart is een ongelooflijk complex verschijnsel, alleen al de motieven om een bedevaart te ondernemen waren zeer uiteenlopend. Voor de kerk werd zij bovendien een machtsmiddel en voor de bedevaartcentra een lucratieve onderneming.
Het instituut middeleeuwse bedevaart kan daarom omschreven worden als een mengsel van devotie, machtsstreven en geldzucht. Maar het had desondanks een bijzonder grote invloed op het middeleeuwse leven.
Bedevaarten in de middeleeuwen geeft de lezer inzicht in de ontwikkeling van het Europese bedevaartwezen, in de krachten en belangen die daarbij speelden en de gevolgen die de bedevaart had voor het maatschappelijke, politieke, geestelijke en economische leven in de middeleeuwen. -
In dit boek willen we 'een onschuldige kinderziekte' nader beschouwen. Niet alleen omdat we niet zo zeker zijn van het onschuldige karakter van een aandoening als mazelen. Maar ook omdat zo'n beschouwing ons de weg opent naar een wonderlijke wereld die zich recht onder onze ogen afspeelt en waar we met het blote oog toch geen enkele blik van kunnen opvangen. Hoe ziet het mechanisme er uit waarvan de veroorzakers van mazelen en van vele andere ziekten zich bedienen? Hoe verzet het lichaam zich tegen de brute aanvallen op integriteit en functioneren? En ook: hoe verzet het intellect zich hiertegen? Hoe heeft de menselijke inventiviteit middelen gevonden die het lichaam een beslissende voorsprong kunnen geven op de soms desastreuze invloed van microscopische indringers van buitenaf? Een bemoedigend en positief beeld.
Maar hoe en waarom zijn we dan terechtgekomen in een kluwen van wantrouwen, waanzin en winzucht als het gaat om het voorkomen van ziekten en om de genezing ervan? Waarom laten we toe dat obscurantisme, arrogantie, manipulatie en praktijken, die soms regelrecht in strijd zijn met het wetboek van strafrecht, de discussie rond de gezondheidszorg vertroebelen en zelfs kunnen beheersen? En is het niet opmerkelijk dat het heel vaak mazelen zijn die een kern- en uitgangspunt van deze discussie vormen? Tot wat een vragen een 'onschuldige kinderziekte' uiteindelijk al niet kan leiden. -
In de late middeleeuwen (1000-1500) trokken miljoenen
Europeanen als pelgrim naar heilige plaatsen. Bij het
graf van een heilige baden zij om vergeving van hun
zonden, om gezondheid, om voorspoed of om nakomelingen,
om daarna gereinigd en gesterkt weer huiswaarts
te keren. Dit romantische beeld van de middeleeuwse
bedevaart bestaat zelfs nu nog, maar is verre van reëel.
De middeleeuwse bedevaart is een ongelooflijk complex
verschijnsel, alleen al de motieven om een bedevaart
te ondernemen waren zeer uiteenlopend. Voor de kerk
werd zij bovendien een machtsmiddel en voor de bedevaartscentra
een lucratieve onderneming. Het instituut
middeleeuwse bedevaart kan daarom omschreven
worden als een mengsel van devotie, machtsstreven en
geldzucht. Maar het had desondanks een bijzonder grote
invloed op het middeleeuwse leven.
Bedevaarten in de middeleeuwen geeft de lezer inzicht
in de ontwikkeling van het Europese bedevaartswezen,
in de krachten en belangen die daarbij speelden en de
gevolgen die de bedevaart had voor het maatschappelijke,
politieke, geestelijke en economische leven in de
middeleeuwen. -
'Adriaan heeft syfilis, wat verdomd vervelend is...
M. Boshart
- Aspekt b.v., uitgeverij
- 27 April 2022
- 9789464624991
In 1525 schreef de humanist Erasmus een brief over syfilis aan medehumanist Szydlowiecki. De ziekte teisterde Europa inmiddels al dertig jaar. Erasmus zette syfilis bovenaan de lijst van de gruwelijkste aandoeningen, nog boven de pest en tering. Het was de ziekte waarmee het pas ontdekte Amerika de uitroeiing van zijn bevolking leek terug te betalen.
"Welke plaag doorkruiste ooit met dezelfde snelheid Europa, Azië en Afrika? Welke ziekte boorde zich dieper in de aderen en ingewanden? Welke ziekte is hardnekkiger of verzet zich halsstarriger tegen de kunst en geneeswijzen van de artsen? Welke ziekte springt makkelijker door besmetting van de een naar de ander? Welke foltering is wreder?"
Hoewel na verloop van tijd de ziekte milder werd, bleef het als een loden deken over Europa hangen. Syfilis bleek decennia na de besmetting alsnog iemand te kunnen doden. De angst ervoor werd alleen maar groter. Wie zo'n gruwelijke ziekte opliep, moest toch wel iets op zijn of haar kerfstok hebben, wilde God tot dit soort maatregelen overgaan.
De strijd tegen syfilis was ook nauw verbonden met de onderdrukking van de vrouw. Het 'fatsoen' regeerde in de negentiende eeuw, vooral op seksueel gebied. En met 'het fatsoen' deed de dubbele moraal haar intrede. Wat vrouwen niet was toegestaan, werd voor de man vergoelijkt. Omdat veel vrouwen zich niet conformeerden aan deze dubbele moraal, werd de oorzaak van de verspreiding in hun schoenen geschoven, te beginnen bij de prostituee.
Maatschappelijk werd de syfilispatiënt steeds meer een paria. Niet alleen vanwege het tarten van Hogere Machten, maar steeds vaker ook vanwege de verdenking van overtreding van maatschappelijke regels, meestal samengevat in de term 'ontucht'. -
In oktober 1347 arriveerden Genuese schepen op Sicilië. De schepen kwamen uit De Krim en tijdens de tocht was een groot deel van de bemanning en de passagiers slachtoffer geworden van een dodelijke ziekte: de pest. Via het Middellandse Zeegebied bestormde de pest, later ook de Zwarte Dood genoemd, het Europese continent om in minder dan vijf jaar een derde tot de helft van de bevolking weg te vagen.
Niemand was veilig voor deze ziekte, ongeacht maatschappelijke positie of genomen voorzorgsmaatregelen. Priesters en paupers, pachters en prinsen - de pest maakte geen onderscheid.
In dit boek wordt beschreven hoe en waarom de pest toesloeg, wat de ziekte voor de bevolking betekende en hoe het maatschappelijke, economische en kerkelijke leven werd ontwricht. De pest bracht het slechtste in de middeleeuwse mens boven met als dieptepunt het uitroeien van de joodse bevolking. Maar de pest inspireerde ook tot daden van medemenselijkheid en heroïek. En uiteindelijk werd in deze periode de basis gelegd voor de Renaissance, voor het nieuwe Europa.
M. Boshart (1940) studeerde sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Een groot deel van zijn werkzame leven was hij docent aan het Hogere Beroeps Onderwijs. Momenteel verdeelt hij zijn tijd vooral tussen het beheer van een antiquariaat en de historische aspecten van enge ziekten. -
Malaria is momenteel een van de grootste, zo niet het grootste gezondheidsprobleem waarmee de wereldbevolking wordt geconfronteerd. Elk jaar worden er tweehonderd miljoen mensen ziek gemaakt door de malariaparasiet en bijna een half miljoen daarvan overlijdt. En zoals de vlag er nu bij hangt nemen deze aantallen eerder toe dan af.
De parasiet die malaria veroorzaakt toont zich een meester in verdedigingstechnieken. Veel geneesmiddelen tegen malaria, die in vroeger tijden als onfeilbaar werden beschouwd, zijn inmiddels niet meer werkzaam en ook tegen de middelen die nu nog in gebruik zijn begint de parasiet resistentie te ontwikkelen.
Malaria wordt overgebracht door muggen, door de steek van vrouwtjesmuggen die menselijk bloed nodig hebben voor de voortplanting van de soort. En wat geldt voor de parasiet geldt in feite ook voor zijn transportsysteem, niet kapot te krijgen, hoewel de malariamug wellicht het meest bejaagde dier op aarde is.
Dit boek beschrijft meer dan vier eeuwen strijd tegen een ziekte die zowel mensen als samenlevingen sloopt en meermalen de loop van de geschiedenis heeft beïnvloed. Een strijd met nog altijd een onbesliste uitkomst.
