In de tweede helft van 2010 is België voorzitter van de Europese Unie. Dat dit gebeurt tijdens het `Europees jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting is een uitstekende gelegenheid om bijzondere aandacht te schenken aan de toestand van armoede en sociale uitsluiting in België en aan de vraag hoe in België aan armoedebestrijding wordt gedaan. Tegelijkertijd nodigen deze evenementen uit om de toestand in het land en zijn beleid in een Europese context te situeren.
Het boek bevat een overzicht van recente cijfers, beleidsmaatregelen en wetenschappelijk onderzoek over armoede en sociale uitsluiting in België. Hoe is het met armoede in België gesteld? Wat zijn de belangrijkste Belgische beleidsmaatregelen? Welke rol in de armoedebestrijding is weggelegd voor de federale overheid? Deze vragen beantwoorden we aan de hand van concrete themas zoals gezondheid, schuldbemiddeling, kinderarmoede, sociale rechten, huisvesting, integratiebeleid, participatie, actieve insluiting en het recht op maatschappelijke integratie.
Ook kijken we naar de rol van Europa in het Belgische beleid. 2010 is het jaar waarin de Lissabonstrategie ten einde loopt; een nieuwe Europese strategie Europa 2020 dient zich aan. Het is ook het jaar waarin de economische crisis zich ten volle laat voelen, vooral op de werkgelegenheid. Hoe pakken België, het Belgisch voorzitterschap en Europa deze uitdagingen aan?
Dit boek verschijnt in drie talen (Nederlans, Frans en Engels), naar aanleiding van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie.
Dit 21ste Jaarboek informeert de lezer over de recentste cijfers en het beleid tegen armoede en sociale uitsluiting. De complexiteit van armoede komt aan bod in hoofdstukken over werk, onderwijs, gezondheid en wonen. De kritische analyse van de armoedetoets biedt inzicht in de mogelijkheden van de overheden om de doelmatigheid van het beleid te verhogen. Daarnaast bespreekt deze editie twee manieren om armoede te meten, namelijk een maatstaf om het multidimensionele karakter van armoede te vatten en de referentiebudgetten.
Dit Jaarboek wil bijdragen aan de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Dat dit geen sinecure is, bewijst de jarenlange zoektocht naar manieren om dit zo efficiënt en effectief mogelijk te doen. In dit boek staan de schijnwerpers op sociale innovatie. Dat zijn creatieve, kleinschalige sociale acties die ontstaan vanuit geëngageerde burgers, het lokale middenveld of lokale overheden die inspelen op sociale noden die de markt of de centrale overheid niet of niet voldoende lenigt. Het gaat niet altijd om `nieuwe acties, maar wel om acties die sociale relaties veranderen en mensen beter uitrusten om in hun noden te voorzien. Voorbeelden van sociale innovaties zijn voedselbanken, coperaties en wijkgezondheidscentra, ruilwinkels, brede scholen en initiatieven om digitale inclusie te stimuleren. Voorbeelden uit de thuislozensector, de sportsector en de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk tonen dat ook daar creatieve wegen ingeslagen worden om armoede te bestrijden.
Nieuw in dit Jaarboek is de publicatie van enkele internationale bijdragen. Loïc Wacquant waarschuwt ons dat sociale innovatie ook negatieve vormen kan aannemen en James DeFilippis houdt sociaal innovatieve acties rond huisvesting tegen het licht. Als afsluiter geeft dit Jaarboek een uitgebreid overzicht van de recentste statistieken inzake armoede en sociale uitsluiting.
OVER DE AUTEURS
DANIELLE DIERCKX is sociologe, professor aan de Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, onderzoeksleider armoede en sociale uitsluiting bij Centrum OASeS en promotor-cordinator van het Vlaams Steunpunt Beleidsrelevant Onderzoek Armoede (VLAS).
STIJN OOSTERLYNCK is stadssocioloog en professor aan de Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Hij is woordvoerder van Centrum OASeS en leidt er het stadssociologisch onderzoek. In het Steunpunt Beleidsrelevant Onderzoek Armoede (VLAS) begeleidt hij het onderzoek rond sociale innovatie.
JILL COENE is maatschappelijk assistente, sociologe en onderzoekster bij Centrum OASeS en het VLAS.
AN VAN HAARLEM is politicologe en onderzoekster bij Centrum OASeS en het VLAS.
Dit is de 20ste editie van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting. Deze jubileumeditie bevat een stand van zaken op het vlak van armoede en ongelijkheid. Immers, doorheen de jaren is de armoede zeker niet afgenomen of versimpeld. Dit Jaarboek bewijst bovendien dat we steeds meer weten over armoede en andere vormen van sociale uitsluiting. Het gevoerde beleid en de verzamelde cijfers worden hier geactualiseerd en nieuwe terreinen worden verkend, zoals energiearmoede en armoede bij zelfstandigen.
Uitgebreide aandacht gaat naar armoede bij personen van buitenlandse herkomst. Het is een heikel thema, omdat de armoedecijfers hallucinant zijn. Verschillende auteurs zoomen in op markante situaties van sociale uitsluiting. Zo botsen personen van buitenlandse herkomst door ongelijke onderwijskansen en door allerlei vormen van discriminatie op torenhoge barrières op hun weg richting de arbeidsmarkt. De groepen die in dit boek aan bod komen zijn heel divers; ze gaan van mensen zonder papieren en de Roma naar hooggeschoolde migranten. Ook het integratiebeleid, de rol van zelforganisaties en van hulpverleningsinstanties krijgen de nodige aandacht. Voor de ruimere context zorgen stukken over de druk van migraties op de welvaartsstaat en de veranderde vertogen doorheen de tijd.
Het derde deel van het Jaarboek bevat het traditionele maar tegelijk grondig herziene - overzicht van de recentste statistieken; dit jaar aangevuld met enkele opvallende cijfers over het thema armoede en migratie.
Over de auteurs:
DANIELLE DIERCKX is maatschappelijk assistente en sociologe. Ze is docente aan de Faculteit Politieke Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen en postdoctoraal onderzoekster bij OASeS.
JAN VRANKEN is socioloog en emeritus gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen (OASeS).
JILL COENE is maatschappelijk assistente, sociologe en onderzoekster bij OASeS.
AN VAN HAARLEM is master in de politieke wetenschappen en onderzoekster bij OASeS.